Hər zaman diqqət mərkəzində olan bu mövzu müəllim, valideyn və tələbələrin hər birində fikir ayrılığı yaradır. Bilik yarışı və rəqabətin mənfi təsirlərinin olduğunu deyənlər olsa da, öyrənmə prosesində müsbət tərəflərinin özünü göstərdiyini düşünənlər daha çoxdur.
Reallıq belədir ki, bilik yarışı və rəqabət tələbələrin motivasiyasını yüksəldir, onların daha çox səy göstərməsinə səbəb olur. Tez-tez yarışlarda, imtahanlarda iştirak edən tələbələrə diqqət yetirdikdə onların oxumağa daha həvəsli olduqlarını görə bilərik. Digər tərəfdən bu tələbələrin beynini daha aktiv saxlayır və onlar yeni bilikləri asan mənimsəyirlər.
Misal olaraq Breyn Rinq və ya Xəmsə oyunlarında iştirak edən tələbələrə baxa bilərik. Oyunları izləyən hər kəs onları vunderkind kimi görür, bəziləri düşünür ki, bu onlara verilən xüsusi istedadddır. Formula isə çox sadədir. Həmin daimi olaraq yarışlarda iştirak edirlər, hər gün yeni biliklər öyrənirlər və beyinlərini aktiv saxlayırlar. Yarışlarda iştirak onların həvəs və motivasiyasını artırır, həmçinin öyrənmə qabiliyyətlərini inkişaf etdirir. Bir növ yeni biliklər əldə etmək onlar üçün vərdişə çevrilir. Burada diqqət edilməli daha bir nüans var. Bəzi tələbələr olur ki, çox istedadlı və yüksək səviyyədə dünyagörüşünə malik olurlar, amma yarışlarda iştirak etmədiklərindən və rəqabət mühitində çox olmadıqlarından onlar stresli mühitdə özlərini idarə edə bilmirlər. Günümüzdə son nəticədə biliklərin yarış, test, imtahan, kuiz, rəqabət mühitində yoxlanıldığını nəzərə alsaq, yarışlarda iştirak etmək olduqca vacibdir.
Rəqabət imtahan nəticələrini artırırmı?
Rəqabət test ballarını artıraraq nəticələri yaxşılaşdırır. 25 ayrı araşdırmada 200-dən çox testdən alınan nəticələr göstərir ki, rəqabət şagirdlərin akademik göstəricilərinə faydalı təsir göstərir. Araşdırmada həm də məlub olub ki, yarışların və rəqabətin çox olduğu yerlərdə imtahan balları daha yüksəkdir. Sağlam rəqabət mühiti tələbələrdə əzmkarlıq hissi yaradır və həmişə daha yaxşısı üçün çalışırlar. Rəqiblər davamlı şəkildə bir-birini ötməyə çalışdığı üçün imtahan və test nəticələri yüksəlir, tələbələri daha çox oxumağa təşvir edir.
Güclü və zəif tərəflərin aşkar edilməsində də rəqabət əsas rol oynayır. Məğlub olmaq adətən neqativ situasiya kimi qəbul edilir. Önəmli olan qorxulara qalib gəlmək, özgüvəni qorumaq və məğlubyyətin səbəbini anlayıb, öz üzərində çalışmaqdır. Ziqmund Freydin dediyi kimi: Bil ki, əhəmiyyətli deyil neçə dəfə məğlub olduğun… Çünki əsl əhəmiyyətli olan, məğlubiyyətdən sonra yenidən dirçəlməyindir.
Bilik yarışları və rəqabət tələbələrin özləri haqqında məlumatlı olmasına şərait yaradır. Bəzi tələbələr çox zaman olduqları mühitin ən yaxşısı olurlar və elə zənn edirlər ki, hər şeyi bilirlər. Həmin tələbələrə fərqli mühitlərdə savadlı uşaqların yetişdiyini yalnız bilik yarışları, sınaq imtahanları ilə göstərmək mümkündür. Fərqli bilik yarışlarında iştirak etdikdən sonra bu tələbələr əslində nə qədər güclü rəqiblərinin olduğunu dərk edirlər. Ümid edirik, bu kateqoriyaya aid tələbələr əsas imtahana daxil olmada həmin güclü rəqibləri ilə tanış olarlar.
Bilik yarışı sizə nələr qazandırır?
Tələbələr bilik yarışı və rəqabət mühitində günün tələbi olan şəxsi keyfiyyətlərə yiyələnirlər. Həmin bacarıqlar aşağıdakılardır:
- Risk analizi: 21-ci əsrin əsas tələblərindən olan risk analizi bacarığının inkişaf etdirilməsi üçün artıq bir çox dünya məktəbləri tədris prosesinə başlayıb. Burada əsas nüans tələbənin hansı risklərin meydana gələcəyini proqnozlaşdıra bilməsi və qarşıya çıxan riskli hallarda çevik qərar verməsidir. Günümüzdə yeni növ test sualları buna bariz nümunədir.
- Problemin həlli: Rəqabətli mühitdə tələbələr tez-tez maneələrlə rastlaşırlar. Bu da onlarda araşdırma və problemin üstəsindən gəlmə qabiliyyətlərini inkişaf etdirir. Davamlı olaraq belə mühitdə olan tələbələr üçün artıq istənilən situasiyada həll tapmaq su içmək qədər asan olur.
- Stresin idarə olunması: Müasir dövrün məşhur tələbini də elə rəqabət mühitində formalaşdırmaq olar. Əslində stres bədənimizin özümüzü inkişaf etdirməyimizə kömək edən fizioloji reaksiyasıdır. Bilik yarışları hər zaman qalibiyyətlə bitmir, məğlub olmaq isə stresə davamlılığı öyrədir. Həmçinin yarış ərzində yaşanan stres bəzi tələbələrin özünü itirməsinə və bilikləri unutmasına səbəb ola bilir. Tez-tez yarışlarda iştirak edən tələbələr isə artıq stresi uğurla idarə edə bilir. Nəticədə yarış müddətində özlərini itirmirlər, hətta məğlubiyyət onların motivasiyasının düşməsinə səbəb olmur.
Bilik yarışı və müsabiqələrin məqsədi
Rəqabət özgüvənə dayaq verir. Bilik yarışlarında iştirak edən tələbələr istər qalib gəlsinlər, istər məğlub olsunlar cavab verdikləri suallara görə məmnunluq hissi yaşayırlar. Xüsusilə, özgüvəni aşağı olan tələbələr üçün bu özünü kəşf etmə fürsətidir. Yarış zamanı heç kəsin məlumatlı olmadığı suala doğru cavab verən tələbə üçün özü artıq qalibdir.
Bilik yarışı pisdir və yaxşıdır demək doğru deyil. Hər şeydən əvvəl bu tələbənin yarışa yanaşma tərzindən asılıdır. Əgər yarışda iştirak edən şəxs 10 sualdan 7-nə cavab verib niyə 3 sualı bilmədiyi barədə düşünəcəksə, bunun müsbət təsirindən danışmaq bir qədər çətindir. Əgər tələbə həmin 3 sualda yeni bilik əldə etdiyini düşünüb, həmçinin özünün kifayət qədər intellektual olduğunu düşünürsə, o istənilən halda qalibdir.
Rəqabəti sevin, hətta ona qucaq açın. O yalnız sizi irəliyə apara bilər, sadəcə onu düzgün dəyərləndirin 😉
Sonda kiçik bir xahişimiz də var. Sizi maraqlandıran sualları və oxumaq istədiyiniz mövzuları bizə bildirin, növbəti dəfə onlar haqqında da danışaq. Əlaqə üçün bizə buradan müraciət edə bilərsiniz.
Oxuyan onlayn imtahan saytında. Bilik yarışları üçün qeydiyyatdan keçin.
2,690 total views
