Öyrənmək həyatımızın əsas hissələrindən biridir və həmişə də belə olacaq. Əgər bu prosesdən nə vaxtsa yaxa qurtaracağınızı zənn edirsinizsə, sizə pis xəbərimiz var. Böyük ehtimal bu mümkün olmayacaq. Dünyanın sürətlə dəyişdiyi və inkişaf etdiyi dövrdə baş verənlərlə ayaqlaşmaq üçün öyrənmək vacibdir.
Danışığa neqativ başlasaq da müsbət notlarla davam etdirəcəyik. Neyroelm alimləri uzun illər araşdırmalar aparıblar və bizim üçün sürətli öyrənmə üsullarını tapıblar. Məqalədə həmin üsullar haqqında danışacağıq.
Öyrənmə prosesində ən yaxın dostunuz kağız və qələm olsun
Hansı dövrdə yaşayırıq?
Telefon və ya kompüterdə qeyd aparmaq əlbəttə daha asan və sürətlidir düşünsək də alimlər ənənəvi üsula sadiq qalmağımızı tövsiyə edirlər. Prinston Universiteti və Kaliforniya Universitetinin birgə apardığı tədqiqata əsasən məlum olub ki, tələbələr kağız və qələmlə qeyd apardıqları zaman daha yaxşı dinləyirlər, əhəmiyyətli hissələri müəyyənləşdirə bilirlər. Texnoloji avadanlıqlarda qeyd götürdükləri zaman isə sanki onun bir parçasına çevrilir və düşünmədən sadəcə yazırlar. Həmçinin kağıza qeyd götürmə tələbələrin mövzunu yadda saxlama müddətini də artırır. Universitetin psixologiya professoru qeyd edir ki, 3 fərqli araşdırma aparılıb və hamısında kağız-qələm ilə qeyd aparan tələbələr kompüterdə qeyd aparanlarla müqayisədə konseptual sualları daha yaxşı cavablayıblar.
Bu üsulu hər hansı hazırlıq zamanı bir dəfə kağıza və növbəti kompüterə qeyd götürərək özünüz də sınaqdan keçirə bilərsiniz. Üsulun effektliyini artıran daha bir nüans müəllimin izah etdiklərini öz sözlərinizdə yazmağınızdır.
Beləliklə, əgər siz hazırlıq və ya dərs zamanı kağız qələmlə qeyd götürsəniz aldığını informasiyanı daha uzun müddət yadda saxlayacaq və testlərdə daha yaxşı nəticə toplayacaqsınız.
Öyrənmək üçün qısa vaxt aralıqları təyin edin
İmtahan yaxınlaşan zaman yəqin ki, saatlarla dayanmadan oxuyursunuz. Unutmayın, nə qədər yox, necə oxumağınız önəmlidir. Alimlər sübut edir ki, beynin yeni informasiyanı öyrənməsi üçün ideal öyrənmə limiti 30-50 dəqiqədir. 30 dəqiqədən az müddət oxuyan üçün kifayət deyil, 50 dəqiqədən sonra isə beyin artıq yorulur. Digər tərəfdən vaxt limiti sizdə təlaş yaradır və daha sürətli öyrənməyinizə səbəb olur. Vaxt bitdikdən sonra 5-10 dəqiqə istirahət edin. İcazə verin, beyniniz öz fəallığını bərpa etsin. Fasilə vaxtının necə dəyərləndirildiyi də olduqca önəmlidir. Sosial mediaya daxil olmaq və ya sevimli serialınızın anonsunu izləmək sizin üçün istirahət kimi görünsə də, beyniniz bu fəaliyyətdən zövq almayacaq. Fasilədə təmiz hava alın, idman edin ya da yeni informasiyanın olmadığı hər hansı fəaliyyətlə məşğul olun.
Bu üsulu tətbiq edərkən pomodoro platformasından istifadə edə bilərsiniz. Nəticədə gün ərzində vaxtınızı necə sərf etdiyinizi daha yaxşı görmüş olarsınız.
Yaddaşın yuxuya ehtiyacı var
Gecələr yuxusuz qalıb imtahana hazırlaşan tələbələr hər birimizin ətrafında var. Bəs elmi tədqiqatlar bu mövzuda nə deyir? Psixologiya ilə bağlı nəşr olunan bir məqalədə öyrənmə seansları arasındakı yuxunun yaddaşı 6 aya qədər gücləndirdiyi deyilir. Hətta öyrənmə sessiyaları arasında yatmaq yenidən öyrənmə prosesini sürətləndirir və sərf olunan vaxtı azaldır.
Fransada aparılan bir tədqiqatda tələbələrə Bantu dillərindən birində 16 söz öyrədilir. Tələbələr 2 qrupa bölünür və hər bir qrupa sözlərin öyrədilməsi 2 sessiyada baş tutur.
I qrupa sözlərin bir hissəsi səhər, digər hissəsi isə eyni günün axşamı öyrədilir. II qrup isə sözlərin bir hissəsini axşam öyrənir, daha sonra yatır və növbəti günün səhəri digər sözləri öyrənirlər. Nəticədə yuxusunu almış iştirakçılar 16 sözdən 10-nunu, yatmayan iştirakçılar isə 16 sözdən 7-sini xatırlayır.
Araşdırmadan da göründüyü kimi yuxusuz qalmaq daha çox öyrəndiyiniz mənasını vermir. Keyfiyyətli nəticə üçün yaddaşınıza yuxu hədiyyə edin.
Öyrəndiklərinizi əlaqələndirin
Yeni məlumatları asan yadda saxlamağın daha bir yolu onları əvvəl öyrəndikləriniz ilə əlaqələndirməkdir. Məsələn, siz coğrafiya dərsində öyrənmisiniz ki, dünyanın ən uzun çayı Nildir. O Viktorya gölündən başlayır və Aralıq dənizi hövzəsinə aiddir. Bu sizin yadda saxladığınız informasiyadır.
Növbəti dərslərdə məsələn, iqlim qurşaqları və dünyanın siyasi xəritəsini öyrənən zaman siz Nil çayının keçdiyi ərazilərdə olan iqlim qurşaqlarını, onun axdığı ölkələri öyrənirsiniz. Bu o deməkdir ki, sizin əzbərlənəcək yeni məlumatınız var. Elə bu anda siz əlaqələndirmə üsulundan istifadə edirsiniz və özünüz üçün Nil çayı kateqoriyası yaradırsınız və deyirsiniz: “Mən bilirdim ki, Nil çayı ən uzun çaydır, Aralıq dənizinə axır və indi öyrəndim, bu çay 11 ölkənin ərazisindən keçir və s.”
Burada həmçinin əks əlaqə də qura bilərsiniz. Məsələn, “Mən bilirdim ki, dünyanın ən uzun çayı Nildir, indi isə öyrəndim ki, dünyanın ən qısa çayı Roedir və o ABŞ ərazisindən keçir.
Necə əlaqələndirəcəyiniz tamamilə sizdən asılıdır. Nəticədə siz əvvəldən bildiklərinizi möhkəmləndirir və əldə etdiyiniz biliyi də yadda saxlamış olursunuz. Unutsanız belə onu xatırladacaq təkan nöqtəsiniz mövcud olur.
Öz sözlərinizlə öyrənin
Dərs materialları, kitablar çox vaxt daha rəsmi və qəliz formada yazılır. Bəzi məsələlərin izahı isə kifayət qədər uzun olur. Yaxşısı budur, oxuyun və başa düşdüklərinizi öz sözlərinizlə ifadə edin. Bu üsulla siz həm də təkrar etmiş olursunuz.
Nümunə üçün sürücülük imtahanı materiallarından danışaq. Sürücülük imtahanına hazırlaşanlar və materialları ilə tanış olanlar kitab və test toplusunu ilk görəndə bir qədər düşünürlər. “Bizim dilimizdə belə bir söz var?)”
Təbii ki, dilimizi dərindən öyrənmək vacibdir, amma sürücülük imtahanında sizdən dili yox, qaydaları soruşacaqlar. Buna görə oradakı cümlələri öz sözlərinizlə ifadə etmək ən düzgün seçimdir.
Həmçinin çalışın, hər hansı mövzunu öyrəndikdən sonra özünüz üçün onu səsli danışasınız. Əzbər cümlələrlə yox, öz sözlərinizlə danışın. Belə etdiyiniz halda təkrar etməsəniz də bir müddət sonra həmin mövzunu çox rahat xatırlayacaqsınız.
Öyrəndiklərinizi öyrədin
Dərsi oxumazdan öncə özünüzə söz verin ki, öyrəndikdən sonra onu başqa birinə öyrədəcəksiniz. Bu zaman sizin məsuliyyətiniz 2 qat artmış olur. Hətta daha yaxşı olar ki, öyrədəcəyiniz şəxsin dərs haqqında ümumiyyətlə məlumatı olmasın. Artıq siz bilirsiniz ki, öyrədəcəyiniz biri var və bu zaman sizin mövzunu mənimsəmə formanız belə dəyişir.
- Daha diqqətlə öyrənirsiniz
- Kiçik nüanslar gözünüzdən qaçmır
- Oxuma sürətini artırırsınız
- Mövzunu daha yaxşı mənimsəyirsiniz.
Dərsi öyrəndiniz və başqa birinə öyrədirsiniz. Nə baş verir?
- Siz öyrəndiyinizi təkrarlamış olursunuz
- Ətraflı izah etdiyiniz üçün mövzunu tam olaraq mənimsəyirsiniz
- Qarşı tərəf suallar verərsə, siz daha sadə formada izah etməyə çalışırsınız. Bu isə daha yaxşı öyrənməyə işarədir.
Əgər siz hər hansı bir bölməni, mövzunu, sadə anlayışı kiməsə izah edə bilmirsinizsə, deməli özünüz hələ öyrənməmisiniz. Necə deyərlər “Öyrətmək üçün öyrənmək lazımdır”.
Danışdıqlarımız sizin daha asan və sürətli öyrənməyinizə kömək edəcək. Üsulların hər biri müxtəlif araşdırmalarla test edilib və alınan nəticələrə əsasən müəyyən olunub. Ola bilər ki, üsullardan bəzilərinin çox yaxşı nəticəsini görəsiniz, digəri isə sizi məmnun etməz. Tövsiyəmiz budur ki, hər birini test edin və sizin üçün ən uyğun metodları seçin.
Oxuyan.az sizin öyrənmək yolunda bələdçinizdir. Suallarınızı və təcrübələrinizi bizimlə paylaşsanız, şad olarıq!
Oxuyan hər kəsə uğurlar!
2,957 total views
